Na poziomie podstawowym zaburzenie osobowości borderline (BPD) charakteryzuje się głębokim strachem przed odrzuceniem, skrajnymi wahaniami nastroju oraz niestabilnymi relacjami międzyludzkimi. Objawy te mogą mieć poważne konsekwencje dla codziennego funkcjonowania. Wczesna diagnoza i leczenie są niezbędne, aby zapobiec długoterminowym skutkom tego stanu. Jednak często BPD nie jest rozpoznawane do czasu dorosłości, ponieważ symptomy zakłócające proces rozwoju są błędnie interpretowane.
Wysoka cena niedostrzeżenia
– Widzisz, Kasia? Zrobiłaś to znowu! Pokłóciłyście się, bo uznałaś reakcję Agaty za atak na siebie – mówi mama do nastoletniej córki. – Staram się najlepiej jak mogę, ale czasami czuję, że jesteś naprawdę przewrażliwiona.
Kasia unika kontaktu wzrokowego, zaciskając usta. Po chwili wybucha płaczem: „Nie jesteś po mojej stronie! Zawsze ją bronisz!”
Taka emocjonalna niestabilność i czarno-białe postrzeganie świata to częste objawy BPD u młodzieży. Nierozpoznane mogą prowadzić do konfliktów w rodzinie, problemów w szkole oraz rozwijania zachowań autodestrukcyjnych. Chociaż objawy BPD zwykle ujawniają się w okresie dojrzewania, jednak często nie są traktowane jak sygnał zaburzenia osobowości.
Objawy mogą zostać zignorowane lub nieprawidłowo zinterpretowane jako normalny bunt nastolatka. Niestety, prawdziwa przyczyna często pozostaje nierozpoznana, a młodzi ludzie nie otrzymują niezbędnej pomocy w krytycznym okresie rozwojowym.
Młodzież w grupie ryzyka
Zgodnie ze statystykami prawie 14% nastolatków doświadcza objawów związanych z BPD. Badania wskazują, że:
– Dziewczęta są w większym stopniu narażone na ryzyko wystąpienia BPD.
– Zaburzenie częściej rozwija się u młodzieży krzywdzonej emocjonalnie lub fizycznie w dzieciństwie.
– Skomplikowane relacje rodzinne i deficyty opieki zwiększają ryzyko BPD.
– Młodzież pochodząca z ubogich środowisk jest bardziej narażona.
Skrajne poczucie głodu emocjonalnego
Jedna z podstawowych cech BPD to silny lęk przed odrzuceniem i opuszczeniem. Beata, 17-latka, wyjaśnia:
„Kiedy ktoś mi bliski choć trochę się ode mnie oddali, nachodzą mnie myśli, że już go całkiem stracę. Wtedy staję się zdesperowana, przywiązuję się jeszcze mocniej. Ciągle sprawdzam, czy na pewno mnie nie odrzuca.”
Taka reakcja w skrajnych przypadkach prowadzi do gwałtownych zachowań, np. gróźb czy prób samobójczych mających na celu zatrzymanie bliskiej osoby. Nastolatki z BPD często idealizują innych, jednocześnie odczuwając lęk przed zranieniem.
Problemy z odróżnianiem fikcji od rzeczywistości
– Tomek bez przerwy zmienia zdanie na mój temat – mówi Mateusz, 16-latek. – Raz jestem dla niego najlepszym kumplem, a raz największym wrogiem. Trudno mi to ogarnąć.
Nastolatki z BPD często postrzegają rzeczywistość w skrajnościach: albo biało, albo czarno. Fluktuujące stany emocjonalne prowadzą do nieugruntowanych wyobrażeń o sobie i innych. Takie „rozszczepione” postrzeganie przyczynia się do niestabilnych relacji i konfliktów.
Nieuporządkowane życie wewnętrzne
„Czasami czuję się tak, jakbym był zupełnie inną osobą” – wyznaje Alek, 18-latek. „To przerażające, gdy nagle nie rozpoznajesz własnych myśli i emocji.”
Takie „zaniki tożsamości” to kolejny klucz do rozpoznania BPD w okresie dojrzewania. Nastolatki z BPD często opisują poczucie utraty wewnętrznej spójności, niestabilnego obrazu siebie, lęku przed samotnym przebywaniem. Te symptomy są związane z niezdolnością do efektywnej samoregulacji.
Samookaleczenia
Samookaleczanie się jest niestety częstą metodą radzenia sobie z nieznośnym bólem emocjonalnym u nastolatków z BPD. Chociaż wydaje się to paradoksalne, zadawanie sobie bólu fizycznego służy zatrzymaniu jeszcze większego cierpienia psychicznego.
Rozdrażnienie, impulsywność, gniew
Wiele osób z BPD doświadcza chronicznego poczucia wewnętrznego chaosu i pustki emocjonalnej. Prowadzi to do drażliwości, rozpraszania uwagi oraz wybuchów złości. W efekcie często zachowują się w sposób impulsywny, nie bacząc na konsekwencje.
Idealizowanie drugiej osoby oraz lęk przed porzuceniem to częste sygnały borderline u nastolatków. Niestety, jeśli pozostaną niewykryte, mogą prowadzić do poważnych problemów w przyszłości: głębokich kryzysów, rozpadów związków, prób samobójczych czy problemów z prawem.
Wczesna interwencja umożliwia osobom z predyspozycją do BPD zrozumienie swoich uczuć i nauczenie się bardziej zdrowych wzorców relacji. To także szansa na zapobieżenie całkowitemu rozwinięciu się zaburzenia osobowości. Mimo że diagnoza w tym wieku jest rzadsza, skierowanie na odpowiednią terapię daje nadzieję na lepszą przyszłość.
